کیهان شناسی قرآن و اهل بیت

اعجاز علمی قرآن در نجوم و کیهان شناسی

کیهان شناسی قرآن و اهل بیت

اعجاز علمی قرآن در نجوم و کیهان شناسی

نماز و روزه در سفینه فضائی

نماز و روزه در سفینۀ فضائی

اکنون کسی بخواهد در سفینۀ فضائی نماز بخواند و روزه بگیرد

چگونه قبله را تعیین کند؟ و اوقات نماز و روزۀ او چگونه تعیین می شود؟

تالیف آیت الله مرتضی رضوی

مسئلۀ دوم: نماز و روزه در سفینۀ فضائی

سؤال: اسلام مسؤلیت بزرگی به عهده گرفته؛ خود را «تبیان کل شیئ» نامیده و مدعی است که همۀ مسائل و تکالیف بشر را مشخص کرده است. اکنون (بر فرض) کسی بخواهد در سفینۀ فضائی نماز بخواند و روزه بگیرد چگونه قبله را تعیین کند؟ و اوقات نماز و روزۀ او چگونه تعیین می شود؟

جواب: ابتدا باید تصریح شود که: نماز و روزه که بر اساس یک حکمت بر انسان لازم دانسته شده اند، هرگز از انسان برداشته نمی شوند مگر در شرایط خاصی که حضور در سفینه از آن شرایط نیست[1]. پس چنین شخصی باید نماز و روزه اش را به جای آورد.

با بیان دیگر: نماز و روزه از نعمت های الهی هستند و هیچ انسانی نباید از آنها محروم شود یا خودش را محروم کند. بویژه نماز که در هر شرایطی حتی در بیماری شدید (تا وقتی که هوش و حواس فرد بیمار سرجای خود هست) واجب است، لیکن با هر صورتی که برایش ممکن باشد؛ مثلاً بصورت نشسته، دراز کشیده، با تیمم، حتی اگر امکان تیمم نیز برایش نباشد باز باید نماز را بخواند.

قبله: قبلۀ چنین شخصی با ساکنان زمین هیچ فرقی ندارد. فتوای اجماعی دربارۀ ساکنان زمین این است که موظف هستند در نماز روی به سمت کعبه کنند؛ «روی به سمت کعبه»، نه «روی به جرم و پیکر کعبه». و بر این نکته تاکید کرده اند که جهت گیری به سوی جرم کعبه لازم نیست. و صد البته از نظر طبیعی نیز چنین چیزی امکان ندارد. بویژه نظر به کرویت زمین.

[نکته: همانطور که در درون کعبه به هر طرف می توان نماز خواند، در آن سوی کرۀ زمین که دقیقاً در نقطۀ مقابل کعبه است، می توان به هر سمتی نماز خواند. زیرا جهت گیری و سمت گیری در آن نقطه نسبت به کعبه، از هر طرف مساوی است].

مسافر فضائی که از محدودۀ افق ها آزاد شده و نسبت به کعبه در هیچ نقطه ای از زمین قرار ندارد. قبلۀ او سمت گیری به طرف کرۀ زمین که کعبه در آن است، می باشد.

قبله برای مسافر هواپیما: هواپیما که از محدودۀ جو زمین خارج نمی شود، فرد ساکن در آن نیز از حکم ساکنان زمین خارج نمی شود. با این فرق که او در شروع نمازش (بوسیلۀ قطب نمای شخصی یا قطب نمای خود هواپیما) سمت کعبه را مشخص کرده و نمازش را به آن سمت شروع می کند. سپس اگر در مسیر هواپیما تغییراتی باشد و روی او را از سمت کعبه منحرف کند هیچ اشکالی ندارد. بر خلاف زمینیان که باید تا آخر نماز، سمت گیری به طرف کعبه را حفظ کنند.

و همچنین است در قطار و یا اتوبوسی که مسافرش بدلایلی نمی تواند پیاده شده و نماز بخواند.

و اما اوقات نماز و روزه: گفته شد نماز و روزه بر چنین شخصی واجب است، و هیچ فقیهی نمی تواند او را از نماز و روزه معاف و محروم کند. و او اوقات نماز و روزه اش را نه با افق موطن خود و نه با افق جائی که سفینه از آن پرتاب شده، بل با افق مکه تعیین می کند؛ با اذان مکه، و با اذان صبح، ظهر و عصر مکه، و با اذان مغرب مکه.

برای چنین کسی همۀ افق ها، طلوع ها و غروب ها، شب ها و روزها معنی خود را از دست می دهد؛ یا باید نماز و روزه را ترک کند (که گفته شد چنین معافیتی ندارد) و یا باید با افق مکه تطبیق کند. زیرا به شرح رفت که مبدأ روز و شب در قرارداد تشریعی اسلام، افق مکه است. قرآن در شب قدر در مکه نازل شده است؛ شب قدر با افق مکه.

بدیهی است برای چنین کسی تعیین مسائل ظریفتر و دقیقتر از این مسئله، در درون سفینه ممکن است و در اختیار دارد.

و اگر بر فرض نتواند وقت را با افق مکه به دست بیاورد، باید 12 ساعت روزه بگیرد و 12 ساعت افطار کند و همچنین است دربارۀ نماز.

سؤال: اگر کسی ساعت های مدید در هواپیما باشد و بطور مداوم به سوی مغرب حرکت کند، بطوری که خورشید برای او غروب نکند، چگونه اوقات نماز و روزه را تعیین کند؟

جواب: البته تا کنون چنین سفر هوائی طولانی برای بشر ممکن نشده زیرا هواپیما نیازمند سوخت است. اما به هر صورت از این موجود دو پا بعید نیست که روزی با سوخت اتمی این کار را هم بکند.

چنین شخصی از چنین مسافرتی ممنوع نمی شود و هیچ دلیل فقهی بر سلب این حق از او وجود ندارد. البته اگر سفر یک سفر معقول و با هدف خردورزانه (از قبیل مطالعه و تحقیق و...) باشد نه بیهوده گرائی.

روزۀ چنین کسی منوط به تداوم سفر است که باید دستکم با ساعات 10 روز معادل باشد تا از مصداق «سفر» خارج باشد.

افق این شخص نیز (مانند افق سفینه نشین که بحثش گذشت) افق مکه است به همان شرح. با این فرق که این فرد سمت کعبه را در نظر می گیرد و آن سفینه نشین سمت کرۀ زمین را.

[1] کسی که بقصد اقامت 10 روز در فضا یا بیشتر، به فضا می رود، بمحض رسیدن به فضا، دیگر مسافر نیست و حرکت سفینه برای او مانند دو حرکت انتقالی و وضعی زمین است برای ساکنانش.

فهرست مطالب کتاب رویت هلال