هفت آسمان

معنای شش گانه ارض: خاک، سرزمین، جامعه، روی زمین، سیاره زمین، و به معنای مجموع محتوای آسمان اول، که کرة زمین جزء کوچکی از آن است 

تبیین جایگاه و معنی صحیح  کلمه "ارض" در قرآن:

لفظ «ارض» در قرآن به شش معنی آمده است:

1ـ به معنای خاک. مانند:

ادْعُ لَنا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها...

سُبْحانَ الَّذِی خَلَقَ الْأَزْواجَ کُلَّها مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ...

... لا ذَلُولٌ تُثِیرُ الْأَرْضَ...

أَ فَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ ...

وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ ...

فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ ...

وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا.

وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ ...

2ـ به معنای سرزمین، مانند:

وَ نَجَّیْناهُ وَ لُوطاً إِلَى الْأَرْضِ الَّتِی بارَکْنا فِیها...مراد فلسطین است.

قالَ أَ جِئْتَنا لِتُخْرِجَنا مِنْ أَرْضِنا بِسِحْرِکَ یا مُوسى. وَ أَوْرَثَکُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِیارَهُمْ...

تَجْرِی بِأَمْرِهِ إِلى الْأَرْضِ الَّتِی بارَکْنا فِیها ... ـ باز هم مراد فلسطین است.

أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ.

3ـ به معنای جامعة روی زمین. مانند:

وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ ...

وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ.

وَ اذْکُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِیلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی الْأَرْضِ.

قالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ.

4ـ به معنای روی زمین. مانند:

یا قَوْمِ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَکُمْ آیَةً فَذَرُوها تَأْکُلْ فِی أَرْضِ اللَّهِ. ...

مِلْءُ الْأَرْضِ ذَهَباً ...

فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ ...

5ـ به معنای کرة زمین. مانند:

وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً. وَ آیَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا ـ اشاره به پیدایش اولین گیاه و دانه در کرة زمین است.

وَ تَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ.

وَ قِیلَ یا أَرْضُ ابْلَعِی ماءَکِ ...

وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیها رَواسِیَ.

وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَیْنا فِیها رَواسِیَ.

اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنا بِکُمْ لَفِیفاً.

الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَکَ لَکُمْ فِیها سُبُلاً.

6ـ به معنای مجموع محتوای آسمان اول، که کرة زمین جزء کوچکی از آن است. مانند:

تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ.

اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ.

إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ

لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ

بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ

خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ

توضیح:

مخلوقات خداوند در این قبیل آیه‌ها به آسمان‌ها و زمین منحصر می‌شود. مفهوم ارض در قرآن اگر مراد از «ارض» همین کرة زمین باشد لازم می‌آید که کرات دیگر و این همه فضا مخلوق خدا نباشند، و یا عدم انگاشته شوند. و همچنین آیات: یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ وَ لِلَّهِ مِیراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما تذکر: آیه اخیر که در چندین موضع تکرار شده، «ارض» را در مقابل آسمان‌ها قرار می‌دهد. در حالی که کرة زمین ذرة کوچکی است که قابل تقابل به آسمان‌ها نیست.

خصوصاً با توجه به لفظ «بینهما» و نیز می‌فرماید: یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ.

می‌دانیم که کرة زمین در همین اواخر خلق شده و بیش از شش میلیارد سال از عمر آن نمی‌گذرد. و این رقم در مقابل عمر آسمان‌ها خصوصاً آسمان هفتم رقم بس ناچیزی است. در حالی که این آیه خلقت زمین را همزمان با آسمان‌ها در یک مرحله پیدایش قرار می‌دهد. یعنی به وجود آمدن زمین را در همان روزی می‌داند که آسمانی بوجود آمد. بنابراین مراد از «ارض» در این آیه همان چیزی است که ما آن را «مغز جهان» نامیده و به مغز درخت و هویج یا محتوای انار تشبیه کردیم. به این معنی که قبل از به وجود آمدن کرة زمین، زمینی که در این آیه نام برده شده، وجود داشت. تا آسمانی بوده، زمین مذکور نیز بوده، در حالی که کرة زمین همین دیروز پیدایش یافته است. و نیز می‌فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ: در آن روز زمین به زمین دیگری تبدیل می‌شود در هر تحولی (هر قیامتی) محتوای آسمان اول تحول یافته و دوباره سازمان می‌یابد. اگر مراد در این آیه کرة زمین باشد باید معتقد شویم که کرة زمین پس از متلاشی شدن در انفجار قیامت باز به صورت کرة زمین دیگری درخواهد آمد. در حالی که کرة زمین در آن انفجار در میان گازها و مواد مذاب درون آسمان اول مستهلک خواهد شد.

و نیز می‌فرماید: أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما. روشن است که کرة زمین با این کوچکی نمی‌تواند با آسمان به آن بزرگی رتق شود. اگر دانة عدس را به ته دیگی بزرگ بچسبانید جسم دیگ همچنان مفتوق باقی می‌ماند. و یا باید بگوییم که محتوای آسمان فقط همین کرة زمین بوده که جسم آسمان را پر کرده بوده است، سپس آسمان بزرگ شده و فتق و فضای وسیعی پدیدار گردید.

در این صورت این سئوال مطرح می‌شود که این همه خورشید‌ها و منظومه‌ها و کهکشان‌ها کجا بوده‌اند؟

 از امام رضا(ع )آورده است:  امام رضا (ع ) هر دو دستش را باز کرد سپس دست راست را بر روی دست چپ قرار داد و فرمود: این زمین پائین است که آسمان اول در بالای آن قبّه است. و زمین دوم روی آسمان اول است که آسمان دوم روی آن قبّه است. ـ تا اینکه همین طور زمین چهارم و پنجم و ششم را نیز بیان کرد ـ سپس فرمود: و زمین هفتم روی آسمان ششم است که آسمان هفتم عرش رحمان است.( بحار: ج60، ص74) و این است فرمایش خداوند: سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ.

در این حدیث کل جهان مخلوقات به هشت قسمت تقسیم می‌شود. اگر از پایین به طرف بالا بشماریم چنین می‌شود: زمین اول، زمین دوم، زمین سوم، زمین چهارم، زمین پنجم، زمین ششم، زمین هفتم و آسمان هفتم.

و اگر از بالا رو به سوی پایین شمرده شود بدین صورت خواهد بود: آسمان هفتم، آسمان ششم، آسمان پنجم، آسمان چهارم، آسمان سوم، آسمان دوم، آسمان اول و زمین اول. یعنی به جز آسمان هفتم هر یک از آسمان‌ها در عین حال که آسمان هستند نسبت به آسمان بالاتر زمین می‌باشند.و همچنین به جز زمین اول، هر یک از زمین‌ها در عین حال که زمین هستند نسبت به زمین پایین‌تر از خود، آسمان هستند.

منبع: کتاب تبیین جهان و انسان نوشته آیت الله مرتضی رضوی

دانلود: کتاب تبیین جهان و انسان نوشته آیت الله مرتضی رضوی

وب سایت هستی شناسی اسلامی